Word activist en wees er trots op

Denk jij nu? Hè, gadsie, niet weer dat activistische gedoe? Ik heb een hekel aan dat woord. Ik snap waar je vandaan komt, echt, maar wacht nog even af. Ik zou je willen vragen dat idee even aan de kant te schuiven en met open blik verder te lezen. Dan kan je aan het eind wel zien of je bij je standpunt blijft of dat het misschien toch iets verandert.

Inmiddels zo’n 12 jaar geleden wilde ik meelopen in een protestmars tegen Monsanto in Edinburgh waar ik toen woonde en Environmental Sustainability studeerde. Op die dag zouden er wereldwijd protestmarsen plaatsvinden tegen Monsanto. Ik ging er naartoe, maar ik keek vanaf de zijlijn toe, want ‘ik was en voelde me geen activist’. Nu vind ik dat best grappig. Blijkbaar had ik de moed niet om mee te lopen. Maar waarom zou je niet samen met anderen laten horen waar je voor staat? Waarom zou je je ervoor schamen dat je demonstreert of protesteert voor het welzijn van de aarde en alles wat er op leeft? 

In mijn vorige blogs schreef ik over het belang van onze pijn om de wereld en het handelen vanuit je dromen en idealen. Zonder beide elementen kunnen we niet effectief toewerken aan een wereld zoals we die graag zouden zien. 

Een ruimer begrip van activisme

Als je mijn vorige stuk gelezen hebt, heb je misschien een goed beeld gekregen van hoe je de wereld graag zou na laten aan diegenen die na je komen. Sommige mensen zien zichzelf liever niet als activistisch want er kleven soms wat negatieve associaties aan. Toch ben ik ervan overtuigd dat een echt duurzaam leider wel degelijk activistisch is. En dat je de titel met trots mag uitdragen. Als jij de waarheid onder ogen durft te zien, je pijn om de wereld kunt eren en je handelt op een manier die bijdraagt aan de wereld zoals jij hem graag zou willen zien, dan bén je een activist. Je onderneemt actie zodat het behalen van je doelen waarschijnlijker wordt. 

In Het Werk Wat Weer Verbindt van Joanna Macy worden drie typen acties of drie dimensies beschreven die bijdragen aan wat zij De Grote Ommekeer noemt. Dat is de overgang van een industriële groeimaatschappij (die onhoudbaar is voor leven op aarde) naar een levensondersteunende maatschappij. 

• Het eerste type acties zijn de reddingsacties. Dit zijn alle acties die de schade aan onze sociale en ecologische systemen proberen af te remmen of te beperken. Bijvoorbeeld vreedzame protesten of blokkades, petities, wetenschappelijk onderzoek naar bv de effecten van grondstof gebruik, of het aankaarten van onethische en/of illegale praktijken van multinationals of andere organisaties. Het zijn acties om zoveel mogelijk te behouden wat er nog over is van de levensondersteunende systemen van de natuur, acties om zoveel mogelijk van onze biodiversiteit, schoon water en schone lucht, bossen en vruchtbare grond te behouden en beschermen. Ook zijn het acties die zich richten tegen sociale uitbuiting en andere onrechtvaardigheden. Het omvat alle directe vreedzame acties, politiek werk en juridisch werk om de vernietiging te verminderen of tegen te houden.

• Het tweede type zijn acties die nieuwe systemen creëren. Bijvoorbeeld ecodorpen, permacultuur, lokale munteenheden, natuurbehoud en herstel, kleding huren, gemeenschapsiniatieven rondom zorg en repair-cafés. Dit vraagt een begrip van de complexe dynamiek van de industriële groeimaatschappij. Wat zijn de ongeschreven regels of stilzwijgende overeenkomsten die extreme rijkdom creëren voor een handjevol mensen terwijl ze de rest van de mensheid structureel verarmen? Wat zorgt er voor dat we slaaf zijn voor een overzadigbare economie die onze aarde als voorraadhuis en riool gebruikt?

• Het laatste type zijn acties die bijdragen aan een verandering in bewustzijn via bijvoorbeeld systeemtheorie, Gaia theorie, wijsheden van inheemse bevolkingsgroepen, ecofeminisme, ecopsychologie, ervaringen in de natuur, gebruik van muziek en andere kunst om onze verbondenheid met elkaar en de natuur uit te drukken. De nieuwe systemen uit de vorige dimensie kunnen geen wortel schieten zonder deze dimensie waarin we diepe gedeelde en belichaamde waarden herkennen in onszelf en anderen. De inzichten en ervaringen die ons anders doen kijken naar onze relaties met andere mensen en de natuurlijke wereld komen in veel verschillende vormen. Ze ontstaan als we onze pijn om de wereld erkennen en eren en ons kunnen ontdoen van het idee van afgescheidenheid van onszelf, anderen en de natuur. In de kern van deze verandering van bewustzijn zitten bronnen van zorg en compassie, die we kunnen voeden en ontwikkelen. De inzichten die we kunnen krijgen in deze dimensie kunnen ons helpen om niet te bezwijken aan paniek, verlamming of kwaadaardigheid. Het geeft ons kracht en moed om psychische verdoofdheid (numbness) of ontwijken van de realiteit, te vermijden. En het helpt ons om niet te vervallen in het aanwijzen van zondebokken om onze angst en boosheid op bot te vieren.

Als je activisme dus wat breder bekijkt, zijn er heel veel vormen van activisme. Meedoen aan demonstraties en blokkades is een vorm van activisme, maar met je buren een initiatief starten om allerlei klus- en tuinapparatuur te delen, een permacultuur tuin maken of kinderen leren om zich met de natuur te verbinden, is net zo goed activisme. We hebben elk van die drie typen acties nodig. We hebben heel hard alle acties nodig die verdere opwarming van de aarde, verdere vergiftiging van de aarde enzovoorts zoveel mogelijk vertragen of tegen houden. We hebben ook allerlei andere vormen van samen leven en werken nodig die niet afhankelijk zijn van eeuwige economische groei en andere levensvernietigende systemen; zoals gemeenschappelijke woonvormen, kledingruil evenementen, community supported agriculture en zo voort. Tot slot hebben we ook echt de verandering in bewustzijn nodig; anders kijken naar onszelf in relatie tot de wereld, anders kijken naar wat geluk nu echt is en wat we daar misschien allemaal niet voor nodig hebben. Als we van binnen niet veranderen, zullen we nooit een stabiele en houdbare verandering teweeg kunnen brengen.

Je kunt actief zijn in elk van deze drie typen acties. Soms heeft één misschien de overhand en soms een andere. Of soms, als je merkt dat je wat uitgeput raakt, kan het zinvol zijn, om te wisselen van type acties. In mijn werk, houd ik me vooral bezig met de laatste categorie: een verschuiving in ons bewustzijn. Want echte verandering begint van binnen uit. Maar het is allemaal activisme.

Eén ding is in ieder geval zeker: grote veranderingen in de geschiedenis (afschaffing van de slavernij, vrouwenrechten etc.) zijn nooit, maar dan ook nooit, zonder activisme tot stand gekomen. 

Never doubt that a small group of thoughtful, committed citizens can change the world; indeed, it’s the only thing that ever has. – Margaret Mead   

Dus wil jij een duurzame leider zijn? Word activist, noem jezelf activist en wees er vooral trots op!